İlk ilkedir; oyun ve sevgiyle büyür çocuk, oyun ve sevgiyle öğrenir.
Disiplin denen düzenli çalışma alışkanlığı bu ilkeden doğar!
İkinci ilkeyse örnek olmaktır! “Rol model” olmak.
Bu iki ilke için en uygun zaman neresindedir yaşamın? Buna bakalım.
Ünlü Fransız psikolog Jean Piaget, yirmi beş yıl boyunca çocuklar üzerine, onlarla birlikte çalışır. Bu deneysel çalışmasının sonucunda şu sonuçlara ulaşır: Bireyin kişilik ipuçları üç ile altı yaş arasında oluşur. Daha sonra eğitim vb. etkenler oluşan ipuçlarını biraz sivriltebilir ya da törpüleyebilir ancak ortadan kaldıramaz.
Bu sınırları aşağı ve yukarı eşit oranda genişletirsek doğumdan sekiz yaşına kadardır her şeyin olup bittiği yaş aralığı.
Bütün bir yaşamımızın çocukluğumuzdan ibaret olduğunu da bu bilimsel veriye katarsak bu yaş aralığının eğitim, öğrenme, davranış yönetimi ve alışkanlık edinme bağlamında ne kadar önemli olduğu anlaşılır.
Hangi kurumlardır etkili olan?
1. Aile,
2. Kreş,
3. Ana okulu,
4. İlkokul.
Doğumdan önce, çocuğa kitap okumakla, müzik dinletmekle vb. başlayan, diğer üç etken kurumla birlikte işlev veren en uzun erimli kurum ailedir. Dolayısıyla aile, en önemli, en büyük, en doğal, en gerçekçi eğitim, öğretim kurumudur. Ne var ki özellikle geri kalmış, az gelişmiş ülkelerin en büyük sorunu da bu kurumla ilgilidir.
Eğitim, kültür ve ekonomik düzeyi düşük bu kurumun üyelerinin büyük çoğunluğu, bilimsel bilgiden yoksun, geleneksel yaşamın ve din öğretisinin baskısında yetişiyor; çocuklarını da o kültürle etkiliyor hatta yanlış yollara, yanlış kurumlara yönlendiriyor.
Diğer bir deyişle bu aileler, çocuğu besin anlamında dengeli besleyemediği gibi kültürel anlamda da dengeli besleyemiyor. Bundan ötürü çocuğun hem fiziksel hem de ruhsal gelişimi sekteye uğruyor.
Kitap okumayan, okuma alışkanlığı olmayan aile yetişkinleri “rol model” olmak gibi çok önemli görevi gerektiği gibi yerine getirememektedir. Bu olguya, çocuğun eğitim, öğretim yaşamında en büyük etmenlerden biri olan, her düzeyden okumayan öğretmenleri de katmak gerekiyor.
İkinci önemli kurum, olanakları olan çocuklar için kreştir. Bilim anlayışıyla işlev verdiğini varsaydığımız bu kurumda çocuğun fiziksel, zihinsel ve özellikle de dil gelişimi bilimsel olarak planlanıyor. Oyun içinde eğitim veriliyor, görsel özellikleri gelişkin kitaplarla tanıştırılıyor.
Anaokulunu kreşlerin biraz daha gelişmiş devamı olarak düşünebiliriz. Bu kurumlarda da yine oyun, dil, zeka gelişimi, zihinsel gelişim ve el becerilerinin gelişimi esastır.
İlkokula gelince… Çocuk kişilik gelişiminin son sınırındadır, bu dönemdeki olumlu müdahale ve katkı; gelişimin pekiştirilmesi bağlamında önemlidir. İlkokul birinci sınıfta kazanılan yazma yeteneği ve biçimlenmesi, yaşam boyunca değişmeyecek, değiştirilemeyecek karakter kazanır.
Birinci sınıfta oluşan yazı biçim ve üslubunu daha sonra değiştirebilen kaç kişi biliyorsunuz?
Sorunun yanıtı şunu göstermektedir: Eğitimle birlikte öğretimin başladığı ilkokul süreci ve özellikle birinci sınıftaki kazanımlar neredeyse tüm yaşamımızı doğrudan etkilemektedir.
Öğrencilerin bilimsel ve sanatsal verilerle tanışması, bu veriler ışığında hem eğitim, hem de öğretim alması bütünsel gelişimi tamamlamasına olumlu katkı yapar.
Bu kurumda da öğretmenlerin rol model olmaları ve “etkileşimli okuma” seansları devam etmeli. Kitabın, okumanın önemi üzerine yaratıcı, renkli etkinlikler gerçekleştirilmeli; yazma hareketinin yararları deneysel yöntemlerle gösterilmeli, tartıştırılmalı, yazmaya özendirmeli.
Kısacası bireye okuma alışkanlığı kazandırabilmek süreç işidir. Ailede başlar, yaşam boyu devam eder. Ancak en uygun dönem 0-8 yaş arasıdır. Bu süre içinde eğitici, öğretici rolündeki anne, baba, abla, ağabey, öğretmen, gözetmen, hizmetli gibi kişilerin aynı zamanda birer rol model olmanın bilinciyle kitapla haşır neşir olması; çocuk tarafındn kitap okurken, kitabı severken görülmesi gerekir. Ancak bu yeterli değil; kitap okumayı haraketli, çarpıcı ve buluşsal nitelikte etkinliklerle sevimli kılmak da gerekir. Ki çocuk telefon, tablet yerine kitap okumayı tercih edebilsin.
Okuma alışkanlığının gerçekleşebilmesi için bir başka önemli etken de kitap seçimidir. Her şeyden önce yaş gruplarının dilsel, zihinsel gelişim özellikleri iyi bilinmeli ve kitap seçimi o yaş grubuna uygun olmalı.
Kitabın içeriği, görselliği, görselleri, metin-görsel uyumu bir başka kriterdir. Kitaplar öylesine bilimsel ve sanatsal değerlerle donatılmış olmalı ki çocuk severek okuyabilsin, yaşam boyu okumaya devam edebilsin.
Bu bağlamda ve sınırlı sayıda önerebileceğimiz kitaplar şunlardır:
4-5 Yaş İçin
*Öteki Yayınevi okul öncesi kitapları
*Aysel Gürmen, Ben Neredeyim, Ninemle Hayvanat Bahçesinde.
*Nur İçözü, Yalnız Yılan.
*Serpil Ural, Eşek ve Berk
*Ayla Çınaroğlu, Veli’nin Kırmızı Topu
*Fatih Erdoğan, Fili Yuttu Bir Yılan
*Aytül Akal, Küçük Prensesin Doğum Günü
*Ümit Öğmel, Kim Korkar Canavardan
*Şaban Akbaba, Morkanat
*Şükrü Bilgiç, Civciv Lemo Cambaz Oldu
*Aymen Akçay, İki Tilki Yavrusu
*Mesut Akça, Üzgün Oyuncaklar
*Nihal Aksoy, En Değerli Oyuncak
*Güldeniz Akça, Karahindiba
*Gülsüm Cengiz, Tarlada İlk Gün
*Nahide Namal, Ben Kimim
*Şükran Oğuzkan, Dans Etmesini Seven Hipotam
*Gülsüm Cengiz, Harika Köpek Kiki
*Pınar Gerikalmaz, Kargadan Korkan Korkuluk
5-6 Yaş İçin
*Öteki Yayınevi okul öncesi kitapları
*Şiirsel Taş, Kim Korkar Mavi Kurttan
*Erol Büyükmeriç, Emece Memece Çizgil bilmece
*İsmail Kaya, Kınalı
*Tarık Dursun K., Güzel Uykular Alara
*Memet Fuat, Nasrettin Hoca Fıkraları
*Betül Sayın, Köstebek Kuki
*İsmail Kaya, Küçük Karganın Bir Günü
*Gülten Dayuığlu, Ece İle Cüce
*Selçuk Demirel, Mumuk Harfleri Öğreniyor
*Aytül Akal, Soru Balonları
*Gülçin Alpöge, Aya Tutkun Uçurtma
*Fatih Erdoğan, Kemancı Ayı Masalı
*Lütfü Şadoğlu, Bulmacalı Bilmeceler
*Ayla Çınaroğlu, Bul-Oku Nasrettin Hoca Fıkraları
*Özdilek Erdem, Aydedeyi Saklayan Çocuk
*Aytül Akal, Rengini Arayan Top
*Elçin Toker, Ne Kadar Dikkatliyim
*Behiç Ak, Doğum Günü Hediyesi, Gökdelene Giren Bulut
*Ayla Çınaroğlu, Küçük Mor Balık
*Selçuk Demirel, Mumuk Oyuncakçıda
*Aymen Akçay, İki Tilki Yavrusu
*Mesut Akça, Üzgün Oyuncaklar
*Nihal Aksoy, En Değerli Oyuncak
6-8 Yaş İçin
* Öteki Yayınevi okul öncesi kitapları
*İnegöl Çocuk Edebiyatı Atölyesi Kitapları
*Şaban Akbaba, Beşyıldız Yayınları (onlu set)
*Yalvaç Ural, Gözü Boynuz ile İzi Yıldız, Tekir Noktalama İşaretlerini Öğretiyor
*Fazıl Hüsnü Dağlarca, Kuş Ayak, Açıl Susam Açıl, Güneşi Doğduran, Yazıları Seven Ayı
*Aytül Akal, Mavisel Yener; Kuş Uçtu Şiir Kaldı, Şiirimi Kedi Kaptı
*Ayla Çınaroğlu, Şiir Gemisi
*Behiç Ak, Vapurları Seven Çocuk
*Fatih Erdoğan, Sihirli Kitap
*Cihan Demirci, Şiir Gözlü Çocuk
*İsmail Kaya, Sadece Mor Rengi Seven Kral
*Zeki Alan, Akıl Bahçesi
*Abdulkadir Budak, Kuşların Alfabesi
*Cecilia Lenagh, Tamizlikçi Cadı
*Christine Nöstlinger, Mini Denizde, Alev Saçlı Çocuk
*Mustafa Ruhi Şirin, Guguklu Saatin Kumrusu
